عملیات جست‌وجو در معدن زغال‌سنگ طبس بامداد چهارشنبه چهارم مهر، با بیرون آوردن پیکر آخرین قربانیان به پایان رسید. دقایقی پس از پایان عملیات، جواد قناعت، استاندار خراسان جنوبی، مقابل دوربین صداوسیما ایستاد و ضمن پررنگ نشان دادن عملیات امداد و نجات ۸۰ ساعته، تایید کرد که در اثر این حادثه ۴۹ کارگر معدن کشته شده‌اند.

به گفته این مقام دولتی، ۱۶ تن از کارگران مصدوم برای درمان به بیمارستان مصطفی خمینی طبس منتقل شده‌اند که حال دو نفر از آنان وخیم است و تحت مراقبت ویژه قرار گرفته‌اند.

انفجار مرگبار معدن زغال‌سنگ طبس شامگاه شنبه ۳۱ شهریور رخ داد. مسئولان جمهوری اسلامی علت این حادثه را نشت گاز متان اعلام کردند. اندکی پس از این حادثه، اجساد برخی کارگران قربانی بیرون آورده شد اما عملیات جست‌‍وجو برای دسترسی به کارگرانی که در بلوک سی محبوس بودند، بیش از سه روز طول کشید، زیرا تصاعد گاز متان از لایه‌های زغال‌سنگ، عملیات امداد و جست‌وجو را دشوار کرده بود.

حادثه مرگبار معدن طبس و تصاویری که از آن بیرون آمد، موجی از واکنش‌ها را در پی داشت و تاثر عمومی را برانگیخت. بسیاری نبود ایمنی برای کارگران در محیط کار را یادآور شدند و شماری نیز به نبود اراده‌ای جدی در جمهوری اسلامی برای احقاق حقوق کارگران اشاره کردند.

طی روزهای اخیر، هشتگ «معدن طبس» نیز هزاران بار در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد اما در حالی‌ که خانواده‌ قربانیان و افکار عمومی از مسئولان انتظار پاسخ داشتند، آن‌ها رویه تکراری سلب مسئولیت از خود و فرار روبه‌جلو را انتخاب کردند.

یک روز پس از حادثه مرگبار انفجار معدن طبس، احمد میدری، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، ادعا کرد که این یک حادثه بود و در همه جای دنیا حوادث معدن رخ می‌دهد و مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، که برای حضور در اجلاس سالانه سازمان ملل به نیویورک سفر کرده است، انفجار معدن طبس را به تحریم‌های بین‌المللی نسبت داد.

استاندار خراسان جنوبی نیز بامداد چهارشنبه بررسی ابعاد و علل حادثه در آینده را وعده داد تا به‌ این‌ ترتیب پرونده انفجار مرگبار معدن طبس نیز مانند حوادث مشابه دیگر، بسته و مشمول مرور زمان و فراموشی شود. حال‌ آنکه کارشناسان تاکید دارند علت اصلی این حادثه نبود ایمنی در محیط کار و نظارت اصولی بر کارفرمایان است. این موضوع را برخی نمایندگان مجلس نیز تایید کرده‌اند. از جمله زهرا سعیدی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، که با بیان اینکه علت انفجار معدن طبس رعایت نکردن مسائل ایمنی بود، گفت که آژیر مرکزی معدن یا خراب بوده یا اصلا وجود نداشته است.

او تاکید کرد: «متهم اصلی در جایگاه نظارتی کارگران نیستند، فردا کارگر و گاز و سیستم را مقصر اعلام نکنند.»

ویدیوهایی که از اظهارات خانواده‌ قربانیان طی روزهای اخیر در رسانه‌ها فراگیر شد، نیز آشکار می‌کند که کارگران از چندین روز قبل، نشتی گاز را اطلاع داده بودند اما با تهدید کارفرما به اخراج، به محیط پرخطر کار بازگشتند. در یکی از این ویدیوها، پدر یکی از معدنچیان می‌گوید که آن‌ها همیشه چشمانشان می‌سوخت اما کارفرما حتی برایشان قطره چشم هم تهیه نمی‌کرد و می‌گفت آب به صورتشان بزنند.

خانواده یکی دیگر از کارگران قربانی افشا کرد که کپسول‌های اکسیژن پس از حادثه به معدن آورده شدند، حال‌ آنکه اگر قبل این اتفاق در معدن تعبیه شده بودند، کارگران نجات پیدا می‌کردند.

برادر یکی از کارگران جان‌باخته هم تایید کرد که کارگران یک روز قبل از حادثه نشتی گاز را اطلاع داده بودند، اما پاسخ شنیدند که باید بروند و کار کنند. او همچنین گفت که برادرش ماهی ۱۲ تا ۱۳ میلیون تومان حقوق می‌گرفت که هفت میلیون آن را بابت اجاره می‌داد و بخشی از حقوقش نیز تحت عنوان مالیات کسر می‌شد.

پدر یکی از کارگران به نام جواد طوسی نیز که در استان گلستان زندگی می‌کند، گفت که پسرش بابت کار در معدن حدود ۱۳ میلیون تومان حقوق می‌گرفت اما به دلیل نبود فرصت‌های شغلی، همین مقدار را در استان خودش پیدا نمی‌کرد و از سر اجبار برای کار به طبس رفته بود.

روز سه‌شنبه، هم‌زمان با آخرین ساعات عملیات جست‌وجو برای یافتن اجساد کارگران قربانی، تصویری از فرهاد پیرزاده، از معدنچیان قربانی، بیرون آمد که نشان می‌داد او در کنکور سراسری سال ۱۳۹۱ رتبه ۱۸۰ را کسب کرده و فارغ‌التحصیل دانشگاه فردوسی مشهد در رشته حقوق بوده است.

حالا در شرایطی که مسئولان جمهوری اسلامی برای به فراموشی سپردن حادثه طبس به ترفندهای تکراری متوسل شده‌اند، خانواده‌ قربانیان، عموم مردم و نهادهای صنفی و حقوق بشری احقاق حقوق کارگران و فراهم کردن ایمنی در محیط کار را خواستارند.

کمپین حقوق بشر ایران روز سه‌شنبه طی بیانیه‌ای جان‌ باختن ده‌ها کارگر معدن زغال سنگ طبس را «نشانه آشکار بی‌ارزش دانستن جان انسان‌ها و سلامت کارگران در نگاه مقام‌های جمهوری اسلامی» دانست و تاکید کرد: «این فاجعه پیامد مستقیم ناکارآمدی، فساد ساختاری، سهل‌انگاری و نادیده گرفتن ابتدایی‌ترین حقوق نیروی کار، یعنی حق ایمنی محیط‌ کار است.»

هم‌زمان، کنفدراسیون کار ایران، مستقر در خارج از کشور، از اتحادیه‌های کارگری جهان خواست برای رسیدگی به ابعاد واقعی بحران نبود استانداردهای ایمنی در محیط کار معادن در ایران کمیته بین‌المللی تحقیق تشکیل دهند.

فعالان کارگری نیز بارها تاکید کرده‌اند که کارفرمایان در نبود نظارت اصولی، حتی آیین‌نامه‌های ایمنی مصوب داخل کشور را هم رعایت نمی‌کنند و برایشان سود مالی اولویت دارد نه جان کارگران.